De afgelopen tijd werd de Hoorn van Afrika geteisterd door hevige regenval en overstromingen. In Somalië zijn al 10 mensen omgekomen en meer dan 100.000 ontheemd. Daarnaast zitten meer dan 2000 mensen vast in dorpen die omringd zijn door het water. Ook Kenia werd getroffen door overstromingen. Sinds oktober is daar veel regen gevallen en zijn er minstens 15 doden gevallen. Daarnaast moesten duizenden mensen hun huis verlaten door de overstromingen. Gewassen zijn verloren gegaan en ook is veel vee verdronken. In buurland Ethiopië is het niet veel anders, want ook daar heeft langdurige en hevige regenval geleid tot overstromingen.
Extreme droogte
De Hoorn van Afrika heeft meer dan een jaar te kampen gehad met extreme droogte. Er viel geen of nauwelijks regen, waardoor oogsten mislukten en dit leidde in veel landen in dit deel van Afrika tot hongersnood. Niet alleen mensen, ook dieren hadden te lijden onder de droogte. Honderden (wilde) dieren zijn het afgelopen jaar door de aanhoudende droogte gestorven.
Extreme droogte in Kenia dit jaar (ANP)
Extreme regenval
In Kenia loopt het lange regenseizoen van maart tot en met mei. Normaliter valt dan veel neerslag, over een lange periode. Dit jaar bleef de regen echter uit, met alle gevolgen van dien. In de maanden daarna valt normaal al weinig regen, dit jaar was het niet anders. Dus de droogte nam alleen maar toe. Het was wachten op oktober, wanneer het korte regenseizoen begint (en loopt tot en met december). Dit regenseizoen kenmerkt zich doorgaans door buien die meestal in de nachtelijke uren vallen. Overdag blijft het dan meestal droog. Dit keer bleven de buien niet uit en arriveerden afgelopen maand, echter in alle hevigheid. Langdurig regende het en bovendien met een grote neerslagintensiteit. Na lange tijd van droogte nam de grond het water maar moeizaam op. Hierdoor stroomde het overvloedige regenwater weg en hoopte het zich op lagergelegen delen op. Dit leidde tot overstromingen, evenals de rivieren die buiten hun overs traden.
De afgelopen dagen viel extreem veel regen in Kenia en omliggende landen, met overstromingen tot gevolg (ANP)
Indian Ocean Dipole
Dat er momenteel extreem veel regen valt is toe te schrijven aan het ongewoon warme zeewater in het westelijke deel van de Indische Oceaan. Door het warme zeewater ontstaan makkelijk zware buien, depressies en stormen die vervolgens met een westelijke stroming naar de Hoorn van Afrika worden gevoerd. Uit onderzoek in het verleden bleek dat er een cyclus is in het ongewoon opwarmen van het zeewater. Deze cyclus, die grote gevolgen heeft op de algemene circulatie (en het weer) in de Indische Oceaan wordt ook wel IOD genoemd – Indian Ocean Dipole. In het kort komt het er op neer dat de temperatuur van het westelijke deel van de Indische Oceaan neutraal, kouder of warmer dan normaal is.
Op het moment dat het zeewater kouder is dan normaal, is sprake van een negatieve IOD. Er bevindt zich een hogedrukgebied boven de Hoorn van Afrika en het is daar aanhoudend droog. In delen van Indonesië en het noorden van Australië ondervinden juist extreem nat weer door de aanwezigheid van lagedrukgebieden en zware buien.
Momenteel is echter sprake van een positieve IOD, waarbij het zeewater juist warmer is dan normaal. In Australië en Indonesië is het dan juist droger en in de Hoorn van Afrika veel natter dan normaal.
El Nino
Het periodiek veranderen van de zeewatertemperatuur in de Indische Oceaan lijkt veel op het klimatologische fenomeen El Nino (circulatiepatroon boven de Grote Oceaan). Sterker nog, in een onderzoek uit 2018 werd de relatie gelegd tussen beide. Op zich niet zo heel gek, want beide fenomenen maken deel uit van een groot (Walker) circulatiepatroon. Als er sprake is van El Nino, dan is de IOD positief en momenteel is dat ook het geval.
El Nino en de Indian Ocean Dipole zijn met elkaar verbonden en veroorzaken een verschuiving in de Walker-circulatie.
Vooruitzichten
De Keniaanse weerdienst (Kenya Meteorological Department) had eind augustus al aangekondigd dat er dit regenseizoen waarschijnlijk meer neerslag zou vallen dan normaal, gebaseerd op een positieve IOD en El Nino. Volgens de verwachting is tot en met eind van dit jaar kans op meer regen dan normaal in de regio. De Hoorn van Afrika moet deze en komende maand dus nog rekening houden met mogelijk overvloedige regenval. Door klimaatverandering wordt het zeewater warmer en daarmee is de verwachting dat El Nino verscherpt, evenals een positieve IOD. De kans op extreme regenval zal tijdens deze klimatologische fenomenen in de toekomst alleen maar toenemen.
